Post tempus stellae luna decima canditur
um estudo do fólio 274v do manuscrito BM Ms528 de Cambrai
DOI:
https://doi.org/10.24206/lh.v11i1.65007Parole chiave:
Agostinho de Hipona, Filologia Digital, Latim Medieval, Liber Sancti Andreae de Castello, Tradição manuscritaAbstract
Estudo filológico do fólio 274v do manuscrito BM Ms528 de Cambrai, contendo um sermão anônimo intitulado Post tempus stellae luna decima canditur alleluya alleluya alleluya. Com base em Machielsen (1990), Sousa (2013), Quetglás (2006), entre outros, o objeto de estudo é analisado com o apoio de ferramentas digitais. Como objetivo principal, foi estabelecido averiguar a existência do texto em alguma edição impressa e em outros manuscritos medievais. Derivados deste, estabeleceram-se como secundários: complementar outros trabalhos anteriores sobre o manuscrito; contribuir para os estudos em Filologia Digital por meio da criação de um novo material em suporte informático, com origem em um manuscrito medieval; detectar as divergências entre a versão de Cambrai e as formas canônicas do latim; analisar a organização formal do texto e seu conteúdo; identificar o possível autor; e facilitar o acesso ao texto por meio de uma tradução para o português. Para tanto, foi aplicada uma metodologia baseada na Filologia Digital ou ePhilology, combinando as áreas da Filologia e da Linguística de Corpus, mediante o apoio de ferramentas computacionais, acervos on-line e manuscritos digitalizados. Conclui-se que o sermão, na íntegra, é inédito; existem duas versões parciais impressas; treze manuscritos contém o sermão total ou parcialmente; o título refere-se à proibição de cantar o Aleluia durante a Quaresma; o conteúdo destaca a importância e a responsabilidade dos cargos eclesiásticos; a autoria foi atribuída pela tradição medieval a Agostinho de Hipona, mas a crítica filológica determinou que se trata de uma obra espúria.
Downloads
Riferimenti bibliografici
AGOSTINHO, S. de H. Aureli Augustini operum, Sectio II. S. Augustini Epistulae. Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Vol. XLIV. Viena/Leipzig: Academia das Letras de Viena, 1904. 736p.
AUTUN, H. de. Honorii Augustodunensis Opera Omnia. Patrologiae Cursus Completus. Series Latina. Tomus CLXXII. Paris: J. P. Migne, 1854. 1472p.
BARRÉ, H. Les homéliaires carolingiens de l’école d’Auxerre: authenticité, inventaire, tableaux comparatifs, initia. Cidade do Vaticano: Biblioteca Apostólica Vaticana, 1962. 358p.
BERGE, F. D.; CASTRO, L. M. G. D.; MÜLLER, F. R. Ars Latina: curso prático da língua latina. Petrópolis: Editora Vozes, 2012. 368p.
BREVIARIUM INSIGNIS ECCLESIAE. Traiectensis optimis caracteribus (ut patet) adiunctis aliquibus in fine libri propriis... Arhem: Johan Seversen, 1508. 804p.
COSTA, A. D. J. D. Normas gerais de transcrição e publicação de documentos e textos medievais e modernos. 3. ed. Coimbra: Instituto de Paleografia e Diplomática, Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra, 1993. 80p.
GELLIUS, A. The Attic Nights of Aulus Gellius. W. Heinemann, 1927. 540p.
GODOI, P. W. A cor do pergaminho nas iluminuras do manuscrito BM Cambrai 528 (século XII). Caiana, Buenos Aires, v. 23, n. 1, p. 25-43, jan./jun. 2023.
GODOI, P. W. Cabeças cortadas: a decapitação de mártires no manuscrito BM Cambrai 528 (séc. XII). In: VISALLI, A. M.; VIEIRA, J. R. (Org.). Imagem, religiões e religiosidades. Londrina: LEDI, 2022. v. 1, p. 246-271.
GODOI, P. W. Furos e cortes: materialidade e suporte das imagens medievais no Homiliário de Saint-André-du-Câteau (BM Cambrai 528). In: PEREIRA, M. C. C. L.; SOUZA, M. I. E. D. D. (Org.). Encontros com as imagens medievais: volume II. São Paulo: FFLCH/USP, 2021. v. 2, p. 162-185.
KELLY, J. N. D.; WALSH, M. J. A Dictionary of Popes. 3. ed. Oxford: Oxford University Press, 2014. 368p.
KROUSTALLIS, S. Quomodo decoretur pictura librorum: materiales y técnicas de la iluminación medieval. Anuario de Estudios Medievales, Barcelona, v. 41, n. 2, p. 775-802, jul./dez. 2011.
LORIQUET, H. Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France. Reims: Plon-Nourrit et Cie, 1904. 753p.
MACHIELSEN, J. J. Clavis patrística pseudoepigraphorum Medii Aevii. Vol. 1A. Turnhout: Brepols, 1990. 582p.
PROPRIA OFFICIA FESTORUM. Domini ac Redemptoris nostri Jesu Christi nec noc SS. Virginis Genitricis Dei Mariae, sanctorumque tutelarium exemptae Dioecesis Minensis. Meissen: Nakladatel Néni Známý, 1714.
QUETGLÁS, N. P. J. Elementos básicos de filología y lingüística latinas. Barcelona: Publicacions i Edicions de la Universitat de Barcelona, 2006. 194p.
ROSE, V. Verzeichniss der Lateinischen Handschriften der Königlichen Bibliothek zu Berlin. Berlim: A. Asher and Co., 1901. 1022p.
SCHILLER, I. Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus. Viena: Editora da Acadêmica Austríaca das Ciências, 2009. 438p.
SCHILLER-DIENSTBIER, I. Die handschriftliche Überlieferung der Werke des Heiligen Augustinus in Ostdeutschland nebst Edition einer bisher unbekannten Predigt des Kirchenvaters. 2009. Tese (Doutorado em Filosofia) – Universidade de Viena, Viena, 2009.
SOUSA, M. C. P. A Filologia Digital em língua portuguesa: alguns caminhos. In: GONÇALVES, M. F.; BANZA, A. P. (Orgs.). Patrimônio Textual e Humanidades Digitais: da antiga à nova Filologia. Évora: Publicações do Cidehus, 2013.
VÍLCHEZ, F. P. El Liber Sancti Andreae de Castello: descripción y análisis del manuscrito Ms 528 de la Bibliothèque Municipale de Cambrai. Medievalis, Rio de Janeiro, v. 8, n. 1, p. 1-27, abr. 2019.
VÍLCHEZ, F. P. El pantocrátor del Liber Sancti Andreae de Castello: un estudio del folio 2r del manuscrito Ms 528 de Cambrai. Tempos Históricos, Marechal Cândido Rondon, v. 24, n. 1, p. 303-333, nov. 2020.
VÍLCHEZ, F. P. Sermo de Nativitate Sanctae Mariae: un estudio sobre el folio 191 del manuscrito BM Ms528 de Cambrai. Intertexto: Uberaba, v. 14, n. Especial, p. 334-357, 2021.
WEIDMANN, C. Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus. Band VII/2. Viena: Academia Austríaca das Ciências, 1997. 319p.
Manuscritos
BERLIM. Staatsbibliothek zu Berlin. Ms. Theol. Lat. Fol. 330 (Rose 292). Hieronymus, Origenes. Século XII.
CAMBRAI. Mèdiathéque d’agglomération. Ms528 (0487). Homiliarium. Século XII. Disponível em: https://arca.irht.cnrs.fr/ark:/63955/md999593x90b#Reproductions. Acesso em: 25 jul. 2024.
CIDADE DO VATICANO. Biblioteca Apostólica Vaticana. Pal. Lat. 431. Século XI. 228f. Disponível em: https://digi.vatlib.it/view/MSS_Pal.lat.431. Acesso em: 25 jul. 2024.
CLERMONT-FERRAND. Bibliothèque du Patrimoine. Ms149. Vitae Sanctorum. Século XII. 181f.
PARIS. Bibliothèque Nationale de France. BnF Latin 11700. Homiliarium Corbeiense, III Pars. Século XII. Disponível em: https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc731792. Acesso em: 25 jul. 2024.
PRAGA. Národní Technická Knihovna. Ms. Frant. Vel. F. 31. Século XIV.
REIMS. Bibliothèque Carnegie. Ms 1407 (K. 787). Liber legendarum et homiliarum, ad usum ecclesiae Sancti Theodorici Remensis. Séculos XI–XIII. 193f. Disponível em: https://arca.irht.cnrs.fr/ark:/63955/md838049j896. Acesso em: 25 jul. 2024.
##submission.downloads##
Pubblicato
Fascicolo
Sezione
Licenza
Copyright (c) 2025 Fidel Pascua Vílchez

Questo lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione - Non commerciale 4.0 Internazionale.
Os autores que publicam nesta revista concordam com o seguinte:
a. Os autores detêm os direitos autorais dos artigos publicados; os autores são os únicos responsáveis pelo conteúdo dos trabalhos publicados; o trabalho publicado está licenciado sob uma Licença Creative Commons Atribuição-NãoComercial 4.0 Internacional, que permite o compartilhamento da publicação desde que haja o reconhecimento de autoria e da publicação pela Revista LaborHistórico.
b. Em caso de uma segunda publicação, é obrigatório reconhecer a primeira publicação da Revista LaborHistórico.
c. Os autores podem publicar e distribuir seus trabalhos (por exemplo, em repositórios institucionais, sites e perfis pessoais) a qualquer momento, após o processo editorial da Revista LaborHistórico.