Galicia, Portugal, Brazil

A spearhead for dialectology

Authors

DOI:

https://doi.org/10.24206/lh.v11i2.67403

Keywords:

Dialectology, Linguistic variation, Galician-Portuguese lexicon, Galician language, Etymology

Abstract

This paper shows the value of linguistic data, with their variation in space and time, and the importance of the work of linguists in revealing the essential information contained in the form and meaning of words, not only for the history of language but also for the history of culture and the connections established in the past between peoples and territories, sometimes very distant. It looks at the vast world of the Galician-Portuguese block, with a focus on Europe (Portugal and Galicia) and America (Brazil), showing the need to take Galician into account in the reconstruction and description of the historical account of this linguistic block as a whole. It is divided into four case studies: the current semantic diversity of dorna sheds light on its origins in a remote, pre-Roman past; the spatial layout of the abundant dialectal forms for port. murras and gal. murnas allows us to speculate on their etymological origin and ways of formal diversification; looking at the northeastern adjective sarolho (PT-BR) in a less local framework, including its variation in Galicia and Portugal, allows us to complete its phonetic and semantic evolution and to highlight the innovation produced in Brazil; finally, changüí illustrates the transatlantic travels, back and forth, between three continents, where it took root with very different meanings.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Rosario Álvarez Blanco, Instituto da Lingua Galega - Universidade de Santiago de Compostela

Catedrática de Filoloxía Galega e Portuguesa. Docente na Facultade de Filoloxía e bolseiro do ILG. Membro do grupo FILGA. Licenciada en Filoloxía Románica (1974) e doutora en Filosofía e Letras coa tese "O pronome persoal galego" (1980).

References

AGUD, Manuel; TOVAR, Antonio. Diccionario Etimológico Vasco. VII. KORPA-ORLOI. Donostia: Gipuzkoako Foro Aldundia Donostia. https://ojs.ehu.eus/index.php/ASJU/article/view/8617/7783

ALGa = GARCÍA, Constantino; SANTAMARINA, Antón (dir.). Atlas Lingüístico Galego. Vol. V: Léxico. O ser humano (1). [Coordinado por R. Álvarez; F. X. Dubert García; X. C. Sousa Fernández]. A Coruña: Instituto da Lingua Galega/Fundación Barrié, 2005.

ALGa = GARCÍA, Constantino; SANTAMARINA, Antón (dir.). Atlas Lingüístico Galego. Vol. VI: Léxico. Terra, plantas e árbores. [Coordinado por F. Fernández Rei]. A Coruña: Instituto da Lingua Galega/Fundación Barrié, 2016.

ALS-I = FERREIRA, Carlota et al. Atlas Lingüístico de Sergipe. Salvador: UFBA - Instituto de Letras; Fundação Estadual de Cultura de Sergipe, 1987.

ALS-II CARDOSO, Suzana Alice Marcelino da Silva. Atlas Lingüístico de Sergipe II. Salvador: EDUFBA, 2005.

APFB = Rossi, Nelson. Atlas Prévio dos Falares Baianos. Rio de Janeiro: Ministério de Educação e Cultura; Instituto Nacional do Livro, 1963.

AULETE, Francisco J. Caldas; VALENTE, Antonio Lopes dos Santos. iDicionário Aulete. Lexikon Editora Digital ltda. https://www.aulete.com.br/site.php?mdl=aulete_digital&op=o_que_e

CARDOSO, Suzana Alice Marcelino; ROLLEMBERG, Vera. A vitalidade de sarolha nos falares bahianos. Universitas, v. 12-13, p. 241-249, 1987.

CARDOSO, Suzana Alice Marcelino. (2011) A contribuição dos atlas lingüísticos aos estudos de lexicografía: o que oferecem o ALS-I e o ALS-II. In: CARDOSO, Suzana Alice Marcelino; MEJRI Salah; MOTA, Jacyra (dir.). Os dicionários: fontes, métodos e novas tecnologias. Salvador: Vento Leste, 2011. p. 315-330.

CARDOSO, Suzana Alice Marcelino; MOTA, Jacyra Andrade. Estudos geolinguísticos: caminhos seguidos no território brasileiro. Lingüística, v. 33-1, p. 89-105, 2017.

CARDOSO, Suzana Alice Marcelino; ROLLEMBERG, Vera. E a (nossa) terra continua sarolha? In: CARDOSO, Suzana; COSTA, Sônia; RIBEIRO, Silvana (org.). Dos sons às palavras: nas trilhas da língua portuguesa. Homenagem a Jacyra Mota. Salvador: EDUFBA, 2009. p. 263-281.

CLP = VERDELHO, Telmo; SILVESTRE, João Paulo Martins (dir.). Corpus Lexicográfico do Português. Universidade de Aveiro; CLUL. CLP - Corpus Lexicográfico do Português

CODOLGA = CARRACEDO FRAGA, Xosé (dir.). Corpus Documentale Latinum Gallaeciae. Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades. https://corpus.cirp.gal/codolga/

COROMINAS, Joan; PASCUAL, José Antonio. Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico. Madrid: Gredos, 1991-1997.

CUNHA, Antônio Geraldo da. Dicionário etimológico Nova Fronteira da língua portuguesa. Rio de Janeiro: Editora Nova Fronteira, 1996.

DAVIES, Mark; FERREIRA, Michael. Corpus do Português. http://www.corpusdoportugues.org

DLE = REAL ACADEMIA ESPAÑOLA: Diccionario de la lengua española. En liña. https://dle.rae.es

DdD = SANTAMARINA, Antón (dir.). 20033. Dicionario de dicionarios. En liña. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. https://ilg.usc.gal/ddd/

DDGM = GONZÁLEZ SEOANE, Ernesto; BOULLÓN AGRELO, Ana Isabel; ÁLVAREZ DE LA GRANJA, María; GÓMEZ GUINOVART, Xavier (2006). Dicionario de Dicionarios do Galego Medieval. Corpus lexicográfico medieval da lingua galega. En liña. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. http://ilg.usc.gal/ddgm/.

Digalego = Dicionario de galego. En liña. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. https://digalego.xunta.gal/

DLPC = ACADEMIA DAS CIÊNCIAS DE LISBOA. Dicionário da Língua Portuguesa. En liña. https://dicionario.acad-ciencias.pt/#

DRAG = REAL ACADEMIA GALEGA. Dicionario da Real Academia Galega. En liña. https://academia.gal/dicionario

EWBS = LÖPELMANN, Martin. Etymologisches Wörterbuch der baskischen Sprache. Dialekte von Labourd, Nieder-Navarra und La Soule. Berlin: De Gruyter, 1968. https://doi.org/10.1515/9783110870824

FERREIRA, Aurélio Buarque de Holanda. Novo dicionário da língua portuguesa. Rio de Janeiro: Editora Nova Fronteira, 1986.

FIGUEIREDO, Cândido de. Nôvo dicionário da língua portuguêsa. Lisboa: Livraria Tavares Cardoso & Irmão, 1899.

García de Diego, Vicente. Diccionario Etimológico Español e Hispánico. Madrid: S.A.E.T.A, 1954.

HOUAISS, Antônio et al. Dicionário Houaiss da língua portuguesa. Rio de Janeiro: Objetiva [versión electrónica], 2001.

Infopédia = Dicionário infopédia da Língua Portuguesa. En liña. Porto: Porto Editora. https://www.infopedia.pt/dicionarios/lingua-portuguesa/

LADRA, Lois. Barcas e barcos dos ríos galaicos. O patrimonio fluvial naval. Santiago de Compostela: Museo do Pobo Galego, 2024.

MACHADO, José Pedro. Dicionário etimológico da língua portuguesa. Lisboa: Horizonte, 1977.

Michaelis, Henriette. Michaelis Dicionário Brasileiro da Língua Portuguesa. En liña. São Paulo: Melhoramentos. https://michaelis.uol.com.br/moderno-portugues/

NASCENTES, Antenor.Dicionário etimológico da língua portuguêsa. Rio de Janeiro: Livraria Acadêmica, 1955.

NTLLE = REAL ACADEMIA ESPAÑOLA. Nuevo tesoro lexicográfico de la lengua española. En liña. Madrid: Real Academia Española. https://apps.rae.es/ntlle/SrvltGUISalirNtlle

OEH = EUSKALTZAINDIA. Orotariko Euskal Hiztegia. https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu

ORTIZ, Fernando. Un catauro de cubanismos. Apuntes lexicográficos. Habana, 1923.

ORTIZ, Fernando. Glosario de afronegrismos. Habana: Imprenta El Siglo XX, 1924.

PICHARDO, Esteban. Diccionario provincial de voces cubanas. Matanzas: Imp. de la Real Marina, 1836.

PIEL, Joseph M.: Miscelânea de etimologia portuguesa e galega. Coimbra: Acta Universitatis Conimbrigensis, 1953.

Priberam = Dicionário Priberam da Língua Portuguesa. En liña. https://dicionario.priberam.org/

SÁNCHEZ FAJARDO, José Antonio. Anglicisms in cuban spanish. Tesis doctoral. Universitat d’Alacant, 2016. http://hdl.handle.net/10045/63468

TLPGP = ÁLVAREZ, Rosario (coord.). Tesouro do léxico patrimonial galego e portugués. En liña. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. https://ilg.usc.gal/tesouro/

TMILG = VARELA BARREIRO, Xavier (coord.). Tesouro Medieval Informatizado da Lingua Galega. En liña. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. https://ilg.usc.gal/tmilg/

VAQUERO DÍAZ, Beatriz; PÉREZ RODRÍGUEZ, Francisco Javier. Libro do Portovello. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 2020. https://consellodacultura.gal/publicacion.php?id=4362

Xerais = CARBALLEIRA ANLLO, Xosé Maria (coord.), Gran Dicionario Xerais da Lingua. Vigo: Edicións Xerais, 2000.

Downloads

Published

2025-09-03